مطالعه تطبیقی آموزههای اخلاق‌سیاسی در نظریه لیبرالیسم و سیره علوی (با تاکید بر عهدنامه مالک اشتررحمه الله) از منظر هستی‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری روابط‌بین الملل دانشگاه گیلان.

2 استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان

3 استاد گروه روابط بین الملل دانشگاه خوارزمی

4 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان

چکیده

رابطه اخلاق و سیاست یکی از مسائل همیشگی نظریه‌های غالب در روابط بین‌الملل بوده است. نظریه لیبرالیسم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نظریه‌های روابط بین‌الملل، اصول و آموزه‌های مشخص و تعریف‌شده‌ای در زمینه اخلاق‌سیاسی دارد که ریشه در مبانی هستی‌شناسی آن دارد. در این مقاله تلاش می‌شود تا این آموزه‌ها با اخلاق‌سیاسی در سیره علوی مقایسه شود. در این مقاله، به افتراق‌ها و اشتراک‌های اخلاق‌سیاسی در سیره‌ی علوی بر اساس عهدنامه‌ی مالک‌اشتر رحمه الله و نظریه‌ی لیبرالیسم در روابط بین‌الملل از منظر هستی‌شناسی اشاره می‌شود و بیان می‌دارد که اخلاق سیاسی مدنظر سیره‌ی علوی که مبتنی بر هستی‌شناسی اسلامی و برپایه‌ی ارزش‌های اخلاقی است؛ به طور ماهوی با نگرش و قرین‌های غربی خود که فاقد هنجارهای اخلاقی‌اند، متفاوت است. یافته‌های این پژوهش، نشان می‌دهد که آموزه‌های اخلاق سیاسی نظریه لیبرالیسم نه‌تنها به بهبود وضعیت اخلاق سیاسی در میان ملت‌ها کمکی نکرده، بلکه به دلیل مبانی هستی‌شناسی آن سبب شده تا فضائل اخلاقی بیش‌ازپیش در نتیجه پیگیری سیاست‌های منفعت‌طلبانه نادیده گرفته شوند. به نظر می‌رسد  جهان امروز نیازمند بازنگری در هستی‌شناسی اخلاق سیاسی روابط بین‌الملل است و در این میان، بررسی آموزه‌های علوی به‌خوبی می‌تواند جامعه جهانی را به سمت فضائل انسانی و حاکم شدن محیط انسان‌دوستانه و اخلاقی در روابط بین‌الملل رهنمون سازد..

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    .قرآن‌کریم

    .نهج‌البلاغه، 1389ش، ترجمه: محمد دشتی، قم: انتشارات طلیعه سبز.

    .صحیفه سجّادیّه

    1. ابن ابی الحدید، عبدالحمید ابن هبه الله،1404ق، شرح نهج‌البلاغه، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
    2. امید، مسعود،1381ش، درآمدی بر فلسفه‌ی اخلاق از دیدگاه متفکّران مسلمان معاصر ایران، تبریز: مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی- انسانی دانشگاه تبریز.
    3. بشیریه، حسین، 1378ش ، تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم، لیبرالیسم و محافظه‌کاری، تهران: نشر نی.
    4. پولانیی، مایکل، 1389ش، فراسوی نیهیلیسم، مجموعه مقالات خرد و سیاست، گزیده، نوشته و ترجمۀ: عزت الله فولادوند، تهران: طرح نو.
    5. جعفری، محمدتقی، 1379ش، حکمت اصول سیاسی اسلام، ترجمه و تفسیر فرمان مبارک امیرالمؤمنین علیه السلام به مالک‌اشتر ، تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
    6. جوادی آملی، عبدالله، 1377ش، مبادی اخلاق در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.
    7. جهانبگلو، رامین، 1374ش، مدرنیته، دموکراسی و روشنفکران، تهران: نشر مرکز
    8. حائری، عبدالهادی، 1394ش، نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران با دو رویه‌ی تمدن بورژوازی غرب، تهران: امیرکبیر.
    9. حسنی، علی اکبر، 1372ش ، تاریخ تحلیلی و سیاسی اسلام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    10. دوتوکویل، آلکسی، 1383ش، تحلیل دموکراسی در آمریکا، ترجمه‌: رحمت الله مقدم مراغه‌ای، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    11. دهخدا، علی اکبر، 1377ش، لغت نامه، تهران: موسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی دانشگاه تهران.
    12. رشاد، علی‌اکبروجمعی ازنویسندگان، 1380ش،دانشنامه امام علی علیه السلام، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
    13. سیمبر، رضا، 1389ش، گذر از دوگانه اخلاقی-غیراخلاقی در پارادایم معاصر نظام بین الملل: روزنه‌ها و محدودیت‌ها، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
    14. طوسی، نصیرالدین، 1389ش، اخلاق ناصری، تصحیح و تنظیم: سیاوش خوشدل، تهران: نشر فراهانی.
    15. عبودیت، عبدالرسول، ۱۳۷۹ش، هستی‌شناسی، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.
    16. علیخانی، علی اکبر و همکاران، 1387ش، سیاست نبوی، تعامل دولت نبوی با یهودیان، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری.
    17. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی ، 1377ش، علم الیقین، تعلیق: محسن بیدارفر، قم: نشر بیدار.
    18. قادری، حاتم، 1381ش، اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم، تهران: انتشارات سمت.
    19. قرشی، علی اکبر، 1371ش، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
    20. کینزر، استیفن، 1390ش، براندازی روایت یک قرن عملیات تغییر رژیم توسط امریکا از هاوایی تا عراق، ترجمه: محمدحسین آهویی، تهران: نشر ثالث.
    21. گارودی، روژه، 1392ش، آمریکاستیزی چرا؟، ترجمه: جعفر یاره، تهران: کانون اندیشه جوان.
    22. گلاسر، وین، 1376ش، اندیشه‌های لیبرالیستی لاک و مشارکت وی در برده‌داری، ترجمه عبدالکریم گواهی، تهران: انتشارات اطلاعات
    23. مارکوس وب، 1393ش، ایالات متحده آمریکا، ترجمه: فاطمه شاداب، تهران: ابتکار نو.
    24. مجلسی، محمد باقر، 1408ق، بحار الأنوار، تحقیق و تعلیق: محمد باقر محمودی، طهران: وزارة الثقافه و الارشادالاسلامی.
    25. مجلسی، محمد باقربن محمدتقی،1403ق، بحار الأنوار، جلد 16، بیروت: موسسه الوفاء.
    26. مصباح یزدی، محمدتقی، 1373ش، فلسفه اخلاق، تهران: انتشارات اطلاعات.
    27. منتسکیو، شارل-لوئی دو سکوندا، روح القوانین، 1396ش، ، ترجمه و نگارش: علی اکبر مهتدی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    28. نوری، حسین بن محمدتقی،، 1368ش ، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
    29. هانری، شارل و کور، دوفوشه، 1377ش، اخلاقیات: مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سده سوم تا سده هفتم هجری، ترجمه محمد علی امیر معزی و عبدالمحمد روحبخشان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    30. هیوم، دیوید، 1392ش، جستاری در باب اصول اخلاق، ترجمه: مجید داودی، تهران: نشر مرکز.

    مقالات

    1. برزگر، محمدعلی،1384ش، جایگاه اخلاق در اندیشه سیاسی اسلام و غرب، قم: فصلنامه انسان‌پژوهی دینی، دوره 2 شماره 5.
    2. پروانه‌زاد، الناز و میراحمدی، منصور، 1391ش، نسبت اخلاق سیاسی و امر سیاسی در منظومۀ فکری امام علی علیه السلام با رویکرد به کلام 216 نهج‌البلاغه، تهران: جستارهای سیاسی معاصر، سال سوم بهار و تابستان 1391 شماره 1.
    3. پوراحمدی، حسین، جعفری‌پناه، مهدی، 1391ش، اخلاق به مثابه قدرت نرم با رویکرد اسلامی، تهران: فصلنامه علوم سیاسی ،سال پانزدهم، شماره پنجاه و هفتم.
    4. پونتارا، جولیانا، 1370ش، اخلاق، سیاست، انقلاب، مترجم: حمید غفاری، تهران: فصلنامه فرهنگ، سال دوم، شماره 1 و 2، پاییز و زمستان.
    5. دوبنوآ، آلن، ، 1380ش، اصول دهگانه دموکراسی، ترجمه: بزرگ نادرزاده، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 78-77.
    6. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال، 1389ش، مبانی فرانظری نظریه‌ی اسلامی روابط‌بین‌الملل، تهران: فصلنامه بین المللی روابط خارجی، سال دوم، شماره 6، تابستان.
    7. رنجبر، ایرج، غلامی، سمیرا، 1394ش، اخلاق و سیاست در اندیشه سیاسی مکتب فرانکفورت، تهران: پژوهش سیاست نظری، دوره جدید، شماره 18.
    8. رهبر، عباسعلی، کیانی شاهوندی، بیژن، 1396ش، بررسی نسبت اخلاق و سیاست در رویکرد تطبیقی دانشمندان غربی و مسلمان، افلاطون و مک اینتایر – فارابی و غزالی)، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1.