بررسی اجمالی مؤلفه های تمدّن‌ساز از منظر امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته ارشد نهج البلاغه گرایش اصول الدین و معارف علوی دانشگاه کاشان.

2 استادیار دانشگاه کاشان(نویسنده مسئول)

چکیده

مکتب اسلام با آموزه های فکری پیامبرصلی الله علیه و آله و امامان پس از ایشان و به خصوص امیرمؤمنان؛ علی علیه السلام معنادارست؛ آموزه‌های فکری فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که به تدریج فرهنگ اسلام و طبعاً تمدّن اسلام را بنا نهاد. نهج البلاغه؛ به عنوان یکی از منابع مهم معارف علوی است و تمدّن اسلامی به معنای ظهور اسلام در تمام شئون زندگی بشریت است. از آن‌جایی که اصول فرهنگ، جامعه، اقتصاد و سیاست از مهم‌ترین اصول هر تمدّنی به شمار می‌رود، در این نویسه، نگارنده برآن است تا به بررسی اصول تمدّنی از زبان امیر مؤمنان، امام علی علیه السلام، بپردازد. این تحقیق به شیوه کتابخانه ای و روش تحلیلی و توصیفی با تکیه بر نهج البلاغه نگاشته شده است. یافته‌های حاصل در این پژوهش، تبیین‌گر نگاه امیرالمؤمنین علی علیه السلام به ابعاد مختلف مؤلفه‌های تمدّنی است. این مقاله با بررسی معارف رسیده از امیرالمؤمنین علیه السلام می­‌توان به این مهم دست یافت که بایسته‌ها و نبایسته‌های فرهنگ، جامعه، اقتصاد و سیاست در نیل یافتن به تمدن اسلامی از جمله مواردی است که در کلام حضرت بازتاب یافته است.

کلیدواژه‌ها


منابع
.قرآن الکریم. 
.نهج البلاغه، 1379ش، سید جمال الدین دین پرور، نهج البلاغه پارسی، تهران: بنیاد نهج البلاغه.      
1. ابن ابی الحدید، عزالدین ابوحامد. 1337ق، شرح نهج البلاغه، جلد نهم و هفدهم، قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی.
2. ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد،۱۳۵۹ش، مقدمه و ترجمه: محمد پروین گنابادی، تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
3. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، ۱۴۰۴ق، تحف العقول. ترجمه: علی اکبر غفاری. قم: جامعه مدرسین قم.
4. ابن منظور، محمد بن مکرم، ۱۴۱۴ق، لسان العرب، جلد اول و ششم، بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع- دار صادر. 
5. ابن میثم بحرانی، میثم بن علی، 1375ش، ترجمه و شرح نهج البلاغه، جلد دوم و پنجم، ترجمه قربانعلی محمدی مقدم و علی اصغر نوایی یحیی زاده. مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
6. دمشقی، ابن کثیر، 1398ق، البدایه و النهایه فی التاریخ. بیروت: دار الفکر.
7. آگ برن و نیم کوف، ۱۳۸۸ش، زمینه جامعه شناسی. تهران: نشر گستره.
8. جان احمدی، فاطمه، ۱۳۸۶ش، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. قم: دفتر نشر معارف.
9. جعفری، محمد تقی، 1376ش، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، جلد پنجم و بیست و چهارم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
10. جوادی آملی، عبدالله، 1377ش، شریعت در آینه معرفت. قم: مرکز نشر اسراء.
11. جوادی آملی، عبدالله، 1396ش، مفاتیح الحیاه. قم: مرکز نشر اسراء.
12. جوهری، اسماعیل بن حمّاد. الصِّحاح تاج اللغۀ و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین.  
13. حریری، محمد یوسف، 1362ش، اسلام و عقاید اقتصادی. تهران: انتشارات امیری.
14. حکیمی، محمدرضا، 1380ش، الحیاه. ترجمه احمد آرام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
15. داوری اردکانی، رضا، 1391ش، ما و راه دشوار تجدد. تهران: نشر رستا.
16. دورانت، ویل، ۱۳۷۷ش، تاریخ تمدن. ترجمه احمد آرام. تهران: اقبال.
17. دورکیم، امیل.(بی‌تا). قوانین و روش های جامعه شناسی. تهران: نیما.
18. دهخدا، علی اکبر، ۱۳۷۷ش، لغت نامه، جلد دوم، پانزدهم و بیست و هشتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
19. راوندی، قطب الدین سعید بن هبه الله، 1364ش، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، جلد اول و سوم، قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی.
20. زرین کوب، عبد الحسین، ۱۳۶۲ش، کارنامه اسلام. تهران: امیرکبیر. 
21. شوشتری، محمد تقی، 1376ش، بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
22. طباطبائی، سیّد محمد حسین،۱۳۹۰ش، المیزان، ترجمه سیدمحمد باقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
23. طباطبائی، محمدرضا، ۱۳۸۵ش، صرف ساده. قم: مؤسسه انتشارات دارالعلم.
24. غلامعلی، احمد، ۱۳۹۱ش، شناخت نامه نهج البلاغه. تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی(سمت).
25. فروند، ژولین، 1384ش، سیاست چیست؟. ترجمه عبد الوهاب احمدی. تهران: آگه.
26. فقیهی، علی اصغر، 1365ش، آل بویه و اوضاع ایشان با نموداری از زندگی مردم آن عصر. بی جا: انتشارات صبا.
27. فیروز آبادی، مجد الدین محمد بن یعقوب، 1431ق، قاموس المحیط. بیروت: دارالکتاب العربی.
28. متولی امامی، سید محمد حسین، 1394ش، جستارهایی نظری در باب تمدن اسلامی. قم: دفتر نشر معارف.
29. مشایخ فریدنی، محمد حسین،۱۳۶۶ش، نظرات سیاسی در نهج البلاغه. بی جا: بنیاد نهج البلاغه نشر فرهنگ.
30. مصباح یزدی، محمد تقی، ۱۳۹۱ش، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره).
31.  1391ش، پرسش‌ها و پاسخ‌ها. قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(قدس سره).
32. مطهری، مرتضی، ۱۳۹۳ش، سیری در نهج البلاغه. تهران: صدرا. 
33. معادیخواه، عبدالمجید، 1380ش، نخستین نیم قرن از تاریخ اسلام در آیینه نهج البلاغه. قم: دفتر نشر معارف.
34. معین، محمد، 1381ش، فرهنگ فارسی، جلد اول و دوم، تهران: ادنا. 
35. مک کانل، کامپبل و برو، استانلی،۱۳۷۸ش، اقتصاد خرد، ترجمه علیرضا کازرونی، تبریز: دانشگاه تبریز.
36. مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۹۶ش، پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه، جلد دوم، یازدهم و دوازدهم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
37. نجفی، موسی، 1395ش، تمدن رضوی. اصفهان: نشر آرما.
38. ولایتی، علی اکبر، ۱۳۸۴ش، فرهنگ وتمدن اسلامی. قم: دفتر نشر معارف.
39. هاشمی خوئی، میرزا حبیب الله، 1358ش، منهاج‏البراعة فی‏ شرح‏ نهج‏ البلاغة. ج20. تهران: مکتبةالاسلامیة.
40. هانتینگتون، ساموئل، 1374ش، نظریه برخورد تمدن ها. ترجمه و تصحیح مجتبی امیری. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
مقاله
41. خاکرند، شکرالله، ۱۳۸۶ش، پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وجهان‌بینی تمدن ساز دینی، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، ۲۲، 101-102 .