سبک تعامل امام علی(ع) با اقلیت‌های مذهبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه یزد.

چکیده

حکومت کوتاه امام علی(ع) دستاوردهای علمی و عملی فراوانی را برای اداره جوامع و برخورد با اقشار، اصناف و گروه‌های مختلف مذهبی و عقیدتی به ارمغان آورده است. این مقاله در صدد است تا سبک و سیره امام علی(ع) با اقلیت‌های مذهبی را به‌عنوان یک نظام وظیفه‌گرا، متکی بر عقل و تکیه بر شرع بررسی نماید. بررسی زوایای زندگی امام علی(ع) و سخنان ایشان، نشان می‌دهد اصول و مبنای رفتاری آن حضرت با غیرمسلمانان، بر اساس هدایت، صلح و دوستی، حفظ عزت مسلمین و بر پایه قوانین اسلامی است. بنابر مبنای امام(ع) اقلیت‌ها باید در حوزه تعاملات اجتماعی به قوانین جامعه اسلامی پایبند باشند و به فکر هیچ‌گونه تحرک و تسلطی بر مسلمانان نباشند تا بتوانند آزادانه در سرزمین‌های اسلامی زندگی کنند، مسلمانان نیز باید بنابر قوانین اسلامی با آنان معاشرت و دادوستد داشته باشند، همچنان که حکومت اسلامی نیز وظیفه دارد امنیت آنان را حفظ و به وظایف خود در قبال آنان عمل کند. سبک زندگی و نوع گفتار آن حضرت به‌خوبی نشانگر عزتمندی مسلمانان همراه با عدالت و عزت‌مداری در برابر غیرمسلمان است، چنانکه آن حضرت در نامه 53 می‌فرماید: «إمّا أخ لک فى الدّین أو نظیر لک فى الخلق».

کلیدواژه‌ها


منابع و مآخذ

ـ قرآن کریم.
ـ نهج‌البلاغه،گردآوری سید رضی، تصحیح صبحی صالح، قم، دار الهجره.
ـ ابن‌ابی‌الحدید، عزالدین ابوحامد، 1425 ق، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی.
ـ  1337، شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
ـ ابن‌منظور، محمد بن مکرم، 1405 ق، لسان العرب، قم، ادب الحوزه.
ـ‌ احمد بن فارس، ابوالحسن، 1404 ق، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبد السلام محمد بن هارون، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
ـ‌ تمیمی آمدی، عبد الواحد، بی‌تا، غرر الحکم و درر الکلم، ترجمه محمدعلی، انصاری قمی تهران، چ 8 .
ـ تمیمی مغربی، نعمان احمد بن حیون، 1389 ق، دعائم الاسلام، مصر، دار المعارف، چ دوم.
ـ‌ جمعی از نویسندگان، 1385، جهانگردی در فقه و تمدن اسلامی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
ـ حلی، نجم الدین جعفر بن حسن، 1409 ق، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، استقلال.
ـ‌ خوانساری، جمال الدین محمد، 1373، شرح غرر الحکم و درر الکلم، تصحیح میر جلال الدین حسینی، تهران، دانشگاه تهران.
ـ ذاکری، علی اکبر، 1378، سیمای کارگزاران امیرالمومنین علی علیه‌السلام ، قم، بوستان کتاب.
ـ شکوری، ابوالفضل، 1361، فقه سیاسی اسلام، ج 2، مولف.
ـ صدوق، محمد بن علی، 1413 ق، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
ـ ضیایی بیگدلی، محمدرضا، 1365، اسلام و حقوق بین الملل، تهران، شرکت سهامی انتشار.
ـ طریحی، فخرالدین، 1408 ق، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، قم، نشر الثقافه الاسلامیه، چ 2.
ـ طوسی، محمد بن حسن، 1387، المسبوط فی فقه الامامیه، تحقیق محمدتقی کشفی، تهران، المکتبه المرتضویه.
ـ عمید زنجانی، عباسعلی، 1367، حقوق اقلیت‌ها بر اساس قرارداد ذمه، دفتر نشر انقلاب اسلامی.
ـ قرشی، باقرشریف، 1399 ق، نظام سیاسی در اسلام، بیروت، دار التمارین.
ـ کلینی، محمد بن یعقوب، 1365، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
ـ ماوردی، ابوالحسن، 1406 ق، الاحکام السلطانیه و ولایات الدینیه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
ـ مجلسی، محمدباقر، 1404 ق، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم‌السلام ، بیروت، مؤسسه الوفاء.
ـ محمد بن اسحاق، ابن‌یسار، 1383 ق، سیره ابن‌هشام، تحقیق محمد محی الدین، مکتبة محمدعلی و اولاده.
ـ محمدی ری شهری، محمد، 1382، دانشنامه علوی، قم، دار الحدیث.
ـ  1421 ق، موسوعه امام علی علیه‌السلام ، قم، دار الحدیث.
ـ محمودی، محمدباقر، 1376، نهج السعاده فی مستدرک نهج‌البلاغه، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ ناظم‌زاده قمی، سید‌اصغر، 1387، تجلی امامت، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
ـ نجفی، محمدحسن، 1362، جواهر الکلام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چ 2.
ـ نعمان احمد بن حیون تمیمی مغربی، 1389 ق، دعائم الاسلام، مصر، دار المعارف، چ 2.
ـ یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، بی‌تا، تاریخ یعقوبی، قم، موسسه نشر فرهنگ اهلِ‌بیت علیهم‌السلام .