مطالعه تطبیقی حقوق اقلیتها در اسلام با تکیه بر عهدنامه مالک-اشتر و اسناد بین‌المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری فلسفه هنر، دانشگاه بوعلی سینا،( نویسنده مسئول)

2 استاد گروه حقوق ، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

آغاز توجه به حقوق گروه‌های اقلیت به عنوان بخشی از حقوق بشر و به عنوان یکی از مباحث بین المللی به  قرن نوزدهم میلادی بر می‌گردد که در قرن بیستم به اوج خود رسید. از آنجائی که نظام‌های حقوقی بر پایه رای اکثریت شکل می‌گیرد و رعایت حقوق اقلیت‌ها در این نظام‌ها از دغدغه‌های مهم حقوق بشر است، جایگاه گروه‌های اقلیت در نظام‌های متأثر از اسناد بین المللی و نظام الهی انعکاس یافتهِ در عهدنامه مالک اشتر (نامه 53 نهج البلاغه) چگونه است؟ بر این اساس پژوهش حاضر با روش کتابخانه ای؛ توصیفی - تحلیلی  به مطالعه تطبیقی و وجوه تمایز دو نظام مذکور پرداخته و حاصل اینکه در حکومت امام علی علیه السلام یعنی؛ هزار سال پیش‌تر از سایر جوامع به حقوق اقلیت‌ها توجه شده است و در نظام علوی سعی بر کاهش فاصله‌های میان اقلیت‌ها شده است. بر اساس سیره حکومتی و فرمایشات امام علی علیه السلام در نهج‌البلاغه بویژه عهدنامه مالک اشتر تعهدات حقوقی نسبت به اقلیت‌ها ایجابی و الزامی است و در وضع حقوق اقلیت‌ها به جوانب (مادی و معنوی) انسان توجه شده است اما در اسناد بین المللی ضمن پر رنگ جلوه‌دادنِ مرزهای بین گروه‌های اقلیت، حقوق اقلیت‌ها بر اساس اصالت فردی است و تعهدات دولت‌ها در معاهدات سلبی است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع  مآخذ

    قرآن کریم، ترجمه: آیة الله ناصر مکارم شیرازی.

    نهج البلاغه، امام علی علیه السلام ، 1379ش،  محمد دشتی، قم: پارسایان.

    قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حسین صادقی، 1385ش، تهران: حقوق اسلامی.

    1. ابی الحدید، عبدالحمید هبة الله، 1404ق، شرح نهج البلاغه، قم: کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی .
    2. بلاغی، صدرالدین، 1370ش، عدالت و قضا در اسلام، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    3. جعفریان، رسول، 1385ش، تاریخ سیاسی اسلام سیره رسول خداصلی الله علیه وآله، قم: دلیل ما.
    4. جوادی آملی، عبدالله، 1375ش، فلسفه حقوق بشر، قم، اسراء.
    5. حر عاملی، محمد بن حسن ، 1409ق، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
    6. حرانی، حسن بن شعبه ،1404 ق، تحفة العقول، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
    7. حلی، حسن بن یوسف، (بی تا)، تذکرة الفقها، قم: مکتبة الرضویة لاحیاء الآثار الجعفریة ،1410 ق، قواعدالاحکام، بیروت: فقد المستعد.
    8. دهخدا، علی اکبر، 1338 ش، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.
    9. سیاح، احمد، 1374 ش، فرهنگ بزرگ جامع نوین، تهران: اسلام.
    10. سیموندز، پانوش، 1993 م، "چارچوبی برای حمایت از اقلیت‌ها"،  مجله یونسکو، نسخه فارسی.
    11. طباطبائی، سید محمد حسین،1374 ش، المیزان، ترجمه: سید محمد باقرموسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    12. طبرسی، فضل بن حسن،1390ق ، زندگانی چهارده معصوم علیهم السلام، ترجمه: عزیزالله عطاردی، تهران: اسلامیه.
    13. طوسی، محمد بن حسن ، 1412 ق، المبسوط فی فقه الامامیه، محشی:محمدتقی کشفی، بیروت: دارالمرتضی.
    14. عزیزی، ستار، 1385 ش، حمایت از اقلیت‌ها در حقوق بین الملل، چاپ اول، نشر نور علم.
    15. علومی، رضا، 1348ش،کلیات حقوق، تهران: میهن.
    16. عمید زنجانی، عباسعلی، 1370ش، اسلام و حقوق اقلیت‌ها، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    17. فرج الصده. عبدالمنعم، (بی تا). اصول القانون، بیروت: دار النهضه.
    18. کراجکی، محمد بن علی، 1408ق، معدن الجواهر، تهران: انتشارات کتابخانه مرتضویه.
    19. کلینی ، محمد بن یعقوب، 1385ش، اصول کافی، ترجمه:صادق حسن زاده، قم: قائم آل محمد عج الله تعالی فرجه الشریف.
    20. کوئن، بروس، 1387ش، مبانی جامعه شناسی، ترجمه:غلامعباس توسلی و رضا توسلی، تهران: انتشارات سمت.
    21. مجلسی e، محمد باقر، 1404 ق، بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
    22. مصباح یزدی. محمد تقی، 1382 ش، نظریه سیاسی اسلام. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.
    23. معلوف. لوئیس، 1380 ش، المنجد فی اللغة، ترجمه: محمد بندرریگی، تهران: ایران.
    24. مفید، محمد بن محمدبن نعمان، 1413ق، المقنعه، قم: کنگره شیخ مفید.
    25. مکارم شیرازی، ناصر، 1374 ش، تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    26. مهرپور. حسین، 1377 ش، نظام بین المللی حقوق بشر، تهران: انتشارات اطلاعات.
    27. موسوی خمینی ره، روح الله بن مصطفی، 1365 ش، تحریر الوسیله. قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    28. نجفی، محمد بن حسن، 1981 م، جواهرالکلام، بیروت: دارالحیاءالتراث العربی.
    29. نوری ، حسین بن محمدتقی، 1408ق ، مستدرک الوسائل، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.

    مقالات

    1. زمانی، سید قاسم. زمستان، 1384 ش، " حمایت ار اقلیت‌ها در اسناد جهانی"، دو فصلنامه پژوهش حقوق و سیاست، پانزدهم و شانزدهم، 145-186.
    2. لسانی. حسام الدین، بهار و تابستان 1382 ش، "جایگاه حقوق اقلیت‌ها در حقوق بین المللی بشر (آخرین دستاوردها) "، فصلنامه اندیشه‌های حقوقی، سوم، 129-153.